Sex i mente | Kva skjer i puberteten?
Kjønnsmoden? Kva vil det seie?
Eggløysing, mensen, sæd og utløysing. Kva er det?
Dette er artikkel 3 i artikkelserien «Kva skjer i puberteten?» Det er i alt fem korte artiklar i serien, som tar for seg sentrale endringar unge gjennomgår i puberteten.
Kjønnsorgana veks
Både pung, penis og vulva veks og endrar farge når ein kjem i puberteten fordi dei får nye oppgåver.
Vulva
Vulva består av indre og ytre kjønnslepper, klitoris, skjedeopninga og det vi kallar venusberget – altså den hårete delen framme på kjønnsorganet.
Dei ytre kjønnsleppene er dekte av vanleg hud med hår på. Dei indre kjønnsleppene har fuktige slimhinner.
Klitorishovudet sit der kjønnsleppene møtest. Det er veldig kjenslevart, og det kjennest herleg når du kiler eller gnir på det.
Alle vulvaer er ulike! Storleik, form og farge på kjønnsleppene varierer veldig. Dei indre kjønnsleppene kan vere synlege eller skjulte, og ofte er høgre og venstre side ulike.
Pung og testiklar
Både pungen og penisen blir endra i puberteten, både på utsida og innsida. Det første som skjer er at huda på pungen blir litt tynnare og meir raudleg.
Inne i pungen ligg testiklane. Det er to eggforma kuler, og desse veks frå å vere som to små klinkekuler til å bli som to valnøtter. Når ein har vorte kjønnsmoden og kan få barn, lagar testiklane sædceller heile tida.
Når ein får ereksjon ,onanerer eller har våte draumar, kan ein få utløysing. Då kjem det ut sæd av penis, og det kjennest godt. Sæd er ein kvitleg, litt tjukk væske som det er sædceller i.
Penis
Hormonet testosteron blir laga i testiklane og får penis til å vekse. Det finst penisar i mange storleikar og fasongar. Kor lang eller kort penis er i slapp tilstand, seier lite om storleiken på penis når han er stiv. Penis kan peike oppover eller nedover, eller ha ein bøyg til høgre eller venstre. Dette er heilt normalt.
Forhuda strekkjer seg i puberteten og kan trekkjast tilbake over penishovudet. Du bør trekkje forhuda tilbake og skylje penishovudet når du dusjar. Ikkje bruk såpe, berre vatn. Viss forhuda er trong, kan du snakke med legen din om det.
Nokon fjerna forhuda då dei var små. Då er penishovudet synleg heile tida.
Svamplekamar og ereksjon
I penis og klitoris er det noko som heiter svamplekamar. Dei blir fylte med blod og blir større og hardare når ein blir kåt. Av og til blir dei stive sjølv om ein eigentleg ikkje har lyst på sex.
Klitorishovudet er berre ein liten del av klitoris. Klitoris strekkjer seg inn i kroppen, på kvar side av skjeden. Klitoris svulmar opp når ei kvinne blir kåt. For både penis og vulva blir dette kalla ein ereksjon.
1 / 5
Mensen
Kjønnsmoden, men skal ikkje ha barn endå.
For jenter er det å få mensen ein viktig del av puberteten.
Omtrent éin gong i månaden kjem det blod ut av skjeden. Det er eit teikn på at ein er kjønnsmoden og at ein kan få barn.
Kvar månad slepper eggstokkane eitt eller fleire egg gjennom eggleiarane og ned til livmora. Samtidig blir slimhinnene på innsida av livmora tjukkare, slik at egget kan feste seg.
Viss egget ikkje er befrukta, slepper kroppen egget, slimhinnene og blod ut av kroppen. Det er dette som er mensen.
Sjølv om du har fått mensen, betyr ikkje det at du er klar for å få barn. Ein får som regel mensen lenge før ein er moden for det ansvaret det er å ta seg av eit barn.
Kvar mykje blør ein?
Vanlegvis blør ein i tre til sju dagar. Nokon blør lengre og nokon kortare. Ein blør omtrent ein halv desiliter blod ved kvar menstruasjon. Blodet er raudt eller brunleg.
Av og til er det klumpar i blodet frå slimhinnene i livmora. Dette er heilt normalt.
Om du blør veldig mykje, kan du få jernmangel og bli sliten. Då bør du snakke med lege eller helsesjukepleiar.
Det er heilt vanleg at mensen ikkje alltid kjem nøyaktig kvar fjerde veke dei første åra.
Plagar
Mange har vondt nedst i magen og korsryggen når dei har mensen. Smertene kjem av at livmora knyter seg saman for å klemme ut blodet. Snakk med legen din om du har store smerter. Det finst hjelp.
Mange får PMS («premenstruelt syndrom») før dei skal ha mensen. Ein kan bli kvalm, få vondt i hovudet eller magen, ømme puppar, vere oppblåst i magen og kjenne seg nedfor eller irritert.
1 / 4
Bind, tampongar, menskopp og menstruse
Det finst ulike hjelpemiddel for å fange opp mensblodet. Det mest vanlege er bind og tampongar. Dette får du kjøpt i matbutikken. Bind er ei lita bleie som blir lagt i trusa og blir skifta når det er nødvendig. Ein tampong er som ein bomullspropp som blir sett inn i skjeden. Han må bytast etter 5 – 8 timar.
Ein menskopp er vanlegvis laga av silikon, og blir sett inn på same måten som ein tampong. Du kan gå med han i 12 timar før du tømer han, skyl han og set han inn igjen.
Ei menstruse syg til seg mensblodet. Ho kan skyljast, vaskast og brukast mange gonger.
Menskopp og menstruse kan kjøpast på apotek og på nett 🙂
På Pubertetscampen ser vi at det er viktig å lære korleis ein bruker tampongar på rett måte:
https://tv.nrk.no/serie/pubertetscamp/sesong/1/episode/MSUB60001019
1 / 2
Bilde- og videorettar:
- Helene Brox
- Adobe Stock
- www.nrk.no
