Hjelp, eg skal skrive …
Kvar skal eg begynne?
Skrivearbeid
Skrivearbeid er nemleg eit arbeid. Det ligg mykje arbeid bak dei gode tekstane. Det verkar kanskje ikkje slik når du ser at andre skriv for harde livet, men det blir kravd forarbeid.
Det er faktisk det du gjer før du skriv, som er det viktigaste. Det er nemleg her dei gode ideane blir arbeidde fram. Ikkje sit og vent på at dei gode ideane skal dukke opp. Brett heller opp ermane og set i gang med jobbinga. Er du klar?
Blank Word-bakgrunn
Les oppgåva nøye!
Har du lese oppgåva skikkeleg? Les henne ein gong til. Denne gongen strekar du under alle verba i oppgåva. Dette er viktig, for det gir deg nokre tankar om kva formålet med teksten er. Kanskje du skal få nokon til å reflektere over ei sak? Eller kanskje du skal skildre korleis det er å vere forelska?
Det neste du skal leite etter, er kva slags tekst du skal skrive. Skal du skrive ei novelle, eit eventyr eller eit lesarinnlegg? Eller skal du skrive ein kreativ eller ein reflekterande tekst? Desse ulike typane tekstar blir kalla sjangrar.
Så må du finne ut kven du skal skrive til, og kvifor. Skal du skrive ein tale til ungdom om lekser, eller kanskje ein debattartikkel i avisa om ein farleg skuleveg? Når du veit kven du skal skrive til (målgruppe), vil dette hjelpe deg både med språket du skal bruke og med innhaldet. Det er til dømes ikkje så lurt å bruke mange vanskelege ord viss ein skriv for barn.
Når du har gjort dette, er du godt i gang. No veit du kva teksten skal handle om (innhald). Du veit kvifor du skriv teksten, og til kven (formål). Og du veit korleis teksten din skal skrivast (form). Innhald, formål og form er tre hjørner i det vi kallar skrivetrekanten.
1 / 4
Skrivetrekanten i Word-format på nynorsk
Vekk hjernen!
Kanskje har du allereie fått nokre tankar om kva du vil skrive om? Kanskje klør du deg framleis i hovudet? La oss starte med å jobbe fram nokre idear!
Opne eit tomt word-dokument, eller finn fram penn og papir. Gi deg sjølv fem minutt til å skrive ned alt du tenkjer på. Prøv å skrive samanhengande setningar, men ikkje tenk på rettskriving, teiknsetjing eller grammatikk. No er det ingenting som er rett eller feil – dette er berre for å vekkje hjernen.
Etter fem minutt skal du stoppe. Les gjennom det du har skrive: Er det nokre viktige ord (nøkkelord) eller setningar du kan jobbe vidare med?
1 / 3
Kva slags type tekst skal eg skrive?
Vegen vidare er avhengig av kva slags tekst du skal skrive. Skal du skrive ein skjønnlitterær tekst eller ein saktekst?
- Skjønnlitterære tekstar er til dømes forteljingar, noveller og eventyr.
- Saktekstar er til dømes fagartiklar, debattinnlegg, nyheitsartiklar og lesarbrev.
Skjønnlitteratur
Viss du skal skrive ein skjønnlitterær tekst, kan du først lage eit tankekart. Skriv oppgåva i midten, og i sirklane rundt skal du føre opp følgjande:
- Kven er med i teksten?
- Kva handlar historia om?
- Kvar startar historia?
- Kvar går handlinga føre seg?
- Når går handlinga føre seg?
- Kva er problemet i historia?
- Korleis blir problemet løyst?
- Kva skjer og kvifor?
- Korleis sluttar historia?
Skriv stikkord, men prøv å vere så konkret som mogleg.
Når du har gjort dette, vil du sitje att med eit kart over teksten din. Finn ein medelev (læringspartnar) og spør om du kan dele ideane dine med han eller henne. Det er ofte lurt å snakke seg gjennom ideane med andre. Kanskje du får nokre gode innspel av læringspartnaren din.
No skal du starte sjølve skrivearbeidet. Nokre liker å skrive det siste avsnittet i forteljinga først. Dei aller fleste startar med innleiinga. Ikkje ver for kritisk undervegs. Leik litt med innhald og språk. Du kan alltid rette opp etterpå. Undervegs kan det vere lurt å lese oppgåva igjen. Då kan du sjekke at du framleis svarer på det oppgåva spør etter.
Gode skriverammer som kan hjelpe deg undervegs, finn du her:
1 / 4
Saktekst
Viss du skal skrive ein saktekst, kan du gå fram på ein litt annan måte. Her er målet ditt å informere eller å overtyde lesaren om eit tema. Du må vere sakleg og tydeleg. Her er det ein god struktur som er viktig. Derfor er det mange elevar som helst vil skrive saktekstar.
Eit godt utgangspunkt er ein tekst med fem avsnitt: eit avsnitt til innleiing, tre avsnitt i hovuddelen og eit avsnitt til avslutning. Her kan du sjølvsagt leggje til fleire avsnitt ved behov.
Word-bakgrunn med femavsnittsregelen
Nøkkelord
Når du les ei oppgåve, bør du markere tre nøkkelord som du tenkjer er viktige for oppgåva. Viss du skal skrive ein debattartikkel i avisa om ein farleg skuleveg, kan det hende at dette blir nøkkelorda:
Det er skummelt å gå til skulen fordi bilane køyrer så fort, og om hausten er det skikkeleg mørkt og skummelt. På vinteren er det lyst, men då må vi gå midt i bilvegen fordi det er så mykje snø og brøytekantar overalt. Eg veit ikkje kva eg skal skrive, men det er innmari mange bilar der når vi går til skulen. Eg trur det er mange foreldre som køyrer barna sine til skulen om morgenen. Eg går til skulen, og det gjer eigentleg alle vennene mine. Nokre syklar, og då syklar dei saman med bilane eller der kor vi går. Det er vanskeleg å sykle til skulen fordi det er så trongt på fortauet, og vi har ikkje sykkelsti. Eg veit ikkje kva eg skal skrive, men eg synst det er kjipt at nokre er redde for å bli køyrde på av bilar på veg til skulen. Kanskje det er derfor det er så mange som blir køyrde til skulen. Det er ikkje så digg å gå i den eksoslukta, og sjølv om mange har elbil, så er det litt skummelt også fordi dei ikkje lagar lyd.
Blank Word-bakgrunn
Temasetningar
No skal du lage tre temasetningar ut ifrå orda du har markert. Ei temasetning kan vere ein påstand som «kattar er meir intelligente enn hundar». Ei temasetning kan òg vere ei faktaopplysning som «refleks gjer det lettare å bli sett i trafikken». Desse temasetningane skal starte dei tre avsnitta som er hovuddelen i teksten din. I dette tilfellet kan det til dømes vere:
- Skulevegen er mørk og uoversiktleg.
- Vi treng ein sykkelsti.
- Mange blir køyrde til skulen fordi dei er redde for skulevegen.
Kommentarsetninger
No skal du forklare, utdjupe og grunngje kvar av desse setningane, gjerne med døme. Dette blir kalla kommentarsetningar.
Til dømes:
Skulevegen er mørk og uoversiktleg
Viss du har gått til Ekornbakken skule ein tidleg morgon, har du sikkert lagt merke til at det er dårleg opplyst. Faktisk manglar det gatelys langs store delar av vegen. Spesielt mørkt er det på hausten, allereie frå skulestart kan det vere mørke morgonar. Dette er skummelt både for barna som går til skulen og for bilane på vegen. Sjølv om mange av barna bruker refleks, er det òg mange som ikkje gjer det. Skulevegen blir brukt både av dei som går og dei som syklar, og det kan lett oppstå farlege situasjonar. Det blir lysare når snøen kjem, men dette gjer berre vegen endå farlegare. På grunn av høge brøytekantar må skulebarn ofte gå midt i bilvegen på veg til skulen.
Prøv å skrive minst fire-fem kommentarsetningar til kvar temasetning. Når du har gjort dette, sit du igjen med tre avsnitt – og hovuddelen av teksten din.
Blank Word-bakgrunn
Eit hovud og ein hale
No er det på tide å skrive ei innleiing (hovud) og ei avslutning (hale). Ei innleiing skal fungere litt som ein fiskekrok. Ho skal gi lesaren lyst til å lese meir. Du må fortelje om temaet ditt på ein spennande måte. Her er eit døme ..
Innleiing
Forsking viser at det er sunt for barn å gå til skulen. Det er sunt for både hovud og kropp å få rørsle og frisk luft før ein set i gang med det viktige læringsarbeidet. Desse forskarane gjekk nok ikkje på Ekornbakken skule slik eg gjer. Skulevegen til Ekornbakken er både skummel og farleg for oss skulebarn, men også for bilistane langs vegen. Når har kommunen tenkt til å gjere noko? Er det ikkje litt dumt å vente til det skjer ei alvorleg ulykke før ein sørgjer for at barna får ein trygg skuleveg?
Avslutninga di skal fungere som ei oppsummering. Her skal du kort fortelje til lesaren din kva du har skrive. Avslutninga bør svare på spørsmåla du tok opp i innleiinga.
Avslutning
Som vi har sett, er det mange gode grunnar til at ein bør gå til skulen. Det er sunt for både kroppen og hovudet. På den andre sida er det ikkje noko ein skal gjere med livet som innsats. Viss skulevegen ikkje er trygg for skulebarna, så er det ikkje forsvarleg å la barna gå til skulen. For at barna skal få den beste starten på skuledagen sin, er det med andre ord viktig at kommunen sørgjer for at vegen er trygg – både for skulebarn og for bilistar. For barna på Ekornbakken handlar dette både om lys og om tilgang til fortaua. Alle er samde om at barna må ha ein trygg skuleveg – no er det kommunen som må sørgje for at dei faktisk får det!
Sjå der, ja – ein ferdig argumenterande tekst! No må du sikre at du har svart på oppgåva. Få ei vurdering av ein læringspartnar før du leverer.
Og du – hugs å sjekke rettskriving og teiknsetjing før du leverer. Det er så kjipt viss det skal øydeleggje den gode skrivejobben du har gjort.
1 / 5
Ferdig!
Skrivearbeid kan vere utfordrande, men mykje av arbeidet ligg i god planlegging. Dei gode tekstane tek litt tid, men alt blir lettare med trening. Kos deg med skrivearbeidet, og finn stemma di. Du veit at det er derfor du skriv – for at stemma di skal bli høyrd, ikkje sant?
Kul jente med laptop i fanget jubler over å egen innsats
Kjelder:
- NTNU | Skrivesenteret (10.11.2021):
http://skrivesenteret.no/
- Intertekst (10.11.2021):
https://intertekst.portfolio.no/
- Norsksidene (10.11.2021):
https://norsksidene.no/web/
Bilde- og videorettar:
-
-
Skolerom
-
Skolerom
-
Skolerom
-
Getty Images
-
Skolerom
-
Skolerom / Getty Images
-
Skolerom
-
Skolerom
-
Getty Images
-
Skolerom
-
Skolerom
-
Getty Images
-
