Jorda – planeten vår
Jorda, vår eiga planet, er ein fruktbar, men sårbar lita prikk av liv i eit enormt univers.
Flytande vatn på jorda
Jorda er den tredje planeten frå sola, og den einaste planeten som har flytande vatn og – så vidt vi veit – liv. Du synest kanskje vi har høge fjell og djupe hav, men overflata er eigentleg ganske glatt. Viss du samanliknar jorda med ei biljardkule, vil fjell og hav utgjere berre 0,1 mm i høgdeforskjell.
Den blå planeten
Merkur, Venus og jorda vart til omtrent samtidig. Den største forskjellen er at det meste av jorda er dekt av vatn. Derfor kallar vi jorda “den blå planeten”.
Det vitskapelege namnet til jorda er Tellus, men Terra er også brukt.
Sola skinner på Jorda fra verdensrommet
Atmosfæren som eit beskyttande lag
Livet på jorda er avhengig av atmosfæren, som består av karbondioksid, oksygen og nokre andre gassar. Det er det vi til vanleg kallar luft. Atmosfæren sørgjer for at kloden har jamn temperatur og beskyttar oss mot farar frå verdensrommet.
Planeten vår har også akkurat passe sterk tyngdekraft til å halde på atmosfæren.
Kva er tyngdekraft?
Når du tek eit eple og slepper det, fell det ned på bakken. Det svevar ikkje i lufta. Kvifor? Det kjem av ei kraft i naturen som heiter tyngdekraft. Den same krafta får månen til å halde seg i bane rundt jorda. Det er denne krafta som får eplet til å falle frå treet og til bakken, og det er den same krafta som held atmosfæren på plass.
Utan atmosfæren ville det blitt frykteleg kaldt på den sida av jorda som vender bort frå sola, altså den delen av planeten som har natt.
Eit av teikna på at jorda er ein levande planet, er oksygenet i atmosfæren, som plantane lagar frå karbondioksid med hjelp av fotosyntese. For å gjere dette er plantane avhengige av vatn, og det har vi jo nok av.
Fotosyntese betyr at det vert danna sukker og oksygen av CO2 og vatn, med hjelp av lysenergi.
1 / 3
Planeten Jorda og Sola sett fra verdensrommet
Jorda består av tre lag
Kjernen
Den yttarste delen av kjernen består av smelta metall. I midten er kjernen tett, tung og fylt av smelta jern.
Mantelen
Mantelen til jorda er truleg nesten 3000 kilometer tjukk og består av silikathaldig stein. Mantelen er ikkje flytande, men mjuk og bevegeleg. Det vanlegaste grunnstoffet på jorda, utenom oksygen, er silisium.
Skorpa
Jorda er dekt av ei ca. 35 km tjukk steinskorpe. Skorpa til jorda er ganske tynn samanlikna med skorpa til Venus, som er ca. 100 km tjukk.
1 / 3
Kjelder:
- Universet Junior (2019)
Orage Forlag AS
Bilet- og videorettar:
-
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Ukjent
-
