Klarer vi oss
utan dyra?
Til alle tider har mennesket drept dyr for å overleve. No må vi begynne å spare liv med det same formålet. Det er ikkje sikkert vi menneske klarer oss utan alle dyra. Vi er gjensidig avhengige av kvarandre.
Mange dyr gir oss den maten vi treng, og nokre dyr hjelper oss innan forskning og medisin. Andre dyr er farlege for oss. Har dei farlege dyra rett til å leve?
Vi kjenner ikkje til absolutt alle artane på jorda fordi det er så utruleg mange artar – ikkje minst insekt, fuglar og fiskar. Nokre av desse ukjende dyra kan vi vere heilt avhengige av, utan at vi veit det. Løyndommane i naturen er framleis mange.
📷 Orangutangen er trua av utrydding.
1 / 3
Orangutang
Masseutrydding
Gullpadde, svart nashorn og hawaiisk kråke er alle utrydda. Neste på lista kan vere orangutang, elefant og sverdfisk. Mange dyr har vorte utrydda etter at mennesket dukka opp for mange millionar år sidan. Nokre av årsakene til dette er overdriven jakt, øydelegging av skog og forureining.
I WWF Verdsnaturfondets årsrapport frå 2016 kan vi lese at artane forsvinn så raskt at vi er vitne til ei sjette masseutrydding.
Jorda har til no opplevd fem masseutryddingar. Den verste skjedde for 252 millionar år sidan. Då døydde 95 prosent av alt liv på jorda. Mest kjent er nok asteroiden som tok livet av dinosaurane for 66 millionar år sidan.
Dei fem tidlegare masseuryddingane har hatt sine naturlege årsaker. Den utryddinga fleire forskarar meiner foregår no, er det menneska som er skuld i.
1 / 3
Utrydningstruet isbjørn
Nedgang eller utrydding?
Biolog Dag O. Hessen ved Universitetet i Oslo seier at utrydding av artar er eit ugjenkalleleg tap. Vi får aldri desse dyra tilbake.
Ifølge Hessen viser ein fersk studie ein nedgang på 50 prosent av dyrebestandane i verda i løpet av dei siste 40 åra. Men det er forskjell på nedgang og utrydding, understrekar han.
Nedgang handlar om at det blir færre individ av ein framleis eksisterande art. Ei utrydding betyr artsdød.
– Vi som lever i dag, må førebu oss på å døy i ei verd som er halvparten så rik på plante- og dyreliv som den verda vi vart fødde inn i, seier Hessen.
For Hessen er nedgangen av amfibium eit tankevekkande døme. Dei har eksistert i nær 400 millionar år, men er no i kraftig tilbakegang verda over.
1 / 3
Salamander
Kva tek livet av dyra?
Anne Sverdrup-Thygeson er biolog ved Noregs miljø- og biovitskaplege universitet (NMBU). Ho meiner at ressursbruken til mennesket på jorda går på bekostning av dyr og plantar.
Kvar gong vi høgg ned ein skog, tørkar ut ei elv eller utvidar kornåkrane, får det konsekvensar for dei dyra som lever der. Dyr og plantar får færre levestader.
Regnskogen i Amazonas blir hoggen ned i rekordfart. Vegarbeid og jordbruk her heime betyr færre blomsterenger og mindre gammal skog. Dette er stader som insekta og krypdyra elskar.
Ein del av problemet er derfor mangel på leveområde. Dyr, fiskar, fuglar og insekt får mindre plass. Mennesket overtek med kjøpesenter, vegar, jordbruk, golfbanar, fabrikkar og hytter.
– Det finst ikkje éin flik igjen av jorda som ikkje er påverka av mennesket, fortel Sverdrup-Thygeson.
1 / 2
Skogen forsvinner
Verneområde
I “Jurassic Park”-filmane prøver forskarar og investorar å skape eit verneområde for attskapte dinosaurar. Dei som har sett filmane, veit at det ikkje lét seg gjere. Dyra lét seg ikkje pakke inn med straumgjerde og gigantiske portar.
Eit verneområde blir påverka frå utsida, både av menneske, forureining og støy. Vi kan ikkje berre byggje ein park der dyra tilpassar seg reglane våre. Natur og dyr er sårbare for store forandringar. Alt levande er avhengig av gode levevilkår. Her har mennesket eit stort ansvar for alt levande rundt oss.
1 / 2
Verneområde
Hengekøya
Mange har nok lege i ei hengekøye. Sjølv om køya har fått nokre små hol, legg vi oss oppi og satsar på at ho held ein sommar til.
Men kva skjer viss nokon sakte, men sikkert klypper over dei små trådane i køya? Det held ei stund, men til slutt vil du falle ned på bakken.
Hengekøye-samanlikninga stammar frå biolog Sverdrup-Thygeson. Fibrane i hengekøya er alle dyr og plantar i verda. Det kan godt hende vi klarer oss utan nokre av dei, men verda treng eit mangfald.
Vi kjenner ikkje funksjonen til alle artar, og heller ikkje samanhengen mellom dei. Dermed veit vi heller ikkje kva artar vi kan klare oss utan.
1 / 2
Hengekøye
Vandredua
Det er over 100 år sidan verdas siste vandredue døydde. Den var den mest talrike fuglen i verda. Mennesket brukte berre nokre få generasjonar på å utrydde han. 100 år kan kjennast lenge, men det er som eit knips i jordas historie.
Forfattar Carl Frode Tiller skriv noko å tenkje over i romanen «Begynnelsar» frå 2017. Han skriv at menneske bør leve slik at dei andre artane vil sakne oss den dagen vi er borte frå kloden.
Mennesket bør leve slik at medskapningane våre òg får ein sjanse til å leve dei små og underlege liva sine. Det som er bra for oss, bør òg vere bra for artane rundt oss. Vi har berre éi jord!
1 / 2
Kjelder:
- Forskning.no (14.10.21): Hvorfor greier vi ikke å ta vare på dyrene?
https://forskning.no/naturressursforvaltning/hvorfor-greier-vi-ikke-a-ta-vare-pa-dyrene/264925
Bilde- og videorettar:
-
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
