Gjennomsnitt

Gjennomsnittsnordmannen har 0,98 bein. Det betyr at dei fleste nordmenn ikkje er gjennomsnittlege. Talet betyr at nokre få nordmenn har mindre enn to bein fordi dei er fødde slik, eller fordi dei har fått heile eller delar av beina amputerte (opererte bort).

Median

Medianen finn vi ved først å sortere alle dataa i stigande rekkefølgje, og så finne det midtarste talet.

Lat oss tenkje oss at du spurde fem elevar i klassen om kor mange minutt dei bruker til skulen. Her er svara i stigande rekkefølgje: 3, 5, 6, 7, 10

Det midtarste talet er seks og er derfor medianen.

Median og gjennomsnitt vil ofte vere ganske nær kvarandre. I dette dømet ville gjennomsnittet ha vore 6,2 minutt. Det er ganske nær medianen.

Typetal

Typetalet er det talet som finst flest gongar i ei samling av data. Viss du set dataa dine inn i eit søylediagram, vil typetalet vere den søyla som er høgast.

Tenk deg at du spør elevane i klassen om kva slags pålegg dei liker best, og at svara er som følgjer:

• 2 elevar seier leverpostei
• 5 elevar seier gulost
• 1 elev seier syltetøy

Då vil gulost vere typetalet fordi det er flest som svarer dette.

Variasjonsbreidde

Variasjonsbreidde er forskjellen mellom den største og minste verdien.

Vi kan ta eit døme som høgda til elevar i to klassar:

• Klasse A: 152, 160, 162, 170, 171
• Klasse B: 148, 162, 168, 170, 175

I klasse A er variasjonsbreidda 171-152 som gir 19. I klasse B er variasjonsbreidda 175-148 som gir 27. Variasjonen i høgde er mindre i klasse A enn i klasse B.

Gjennomsnittet for klasse A er 163 og for klasse B over 164. Medianen for klasse A er 162 og for klasse B er den 168. Men typetalet her er vanskelegare fordi alle elevane har ulik høgde, og derfor er det ingen tal som vi ser meir enn ein gong.

Diskrete variablar

Diskrete data er ei samling av enkelte tal på talinja. Vi kallar desse diskrete variablar. Eit døme på diskrete variablar kan vere talet på mål i ein fotballkamp. Mengda kan bli presentert på forma {0, 1, 2, 3 …}.

Kontinuerlege variablar

Motsetninga til diskrete variablar er kontinuerlege variablar som blir gitt som eit intervall. Eit døme kan vere høgda på juletre. Det finst uendeleg mange høgder i intervallet [1m, 3m] som 1,1m, 1,3m, 2,7m og så vidare.

Legg merke til at vi her bruker ein annan parentes enn i det førre dømet for å vise at det er eit intervall.

Nominelle data

Nokre typar data kan ikkje gjevast ein talverdi. Dette kallar vi nominelle data. Desse variablane kan bli samla i kategoriar, men ikkje bli rangerte innbyrdes ved å seie at nokre er betre eller dårlegare enn andre.

I praksis kan ein derfor finne ut kva elevane liker å ha på brødskiva i matpakka. Sjølv om mange i klassen liker gulost, så betyr ikkje det at gulost er betre enn salami eller syltetøy. Vi kan berre seie at det er fleire som har gulost på brødskiva enn andre typar pålegg.