Kva skal eg bli når eg blir stor?

Kva skal du bli når du blir stor? Det er for mange eit vanskeleg spørsmål å svare på. Andre veit nøyaktig kva dei skal bli. Vi blir påverka av foreldre og familie, vennar og miljøet rundt oss. Kva er det som bestemmer kva du blir når du blir stor?

Accessibility icon Kva skal eg bli når eg blir stor?

Kva skal eg bli
når eg blir stor? 

Kva drøymer du om å bli? Astronaut? Fotballspelar? Kokk? Vil du tene mest mogleg pengar sjølv, eller vil du gjere ein innsats for andre?

Det finst utruleg mange yrke, og du skal velje eitt av dei. Eller kanskje du vil prøve ut mange forskjellige jobbar? Uansett kva du vel, skal du jobbe i mange år. Då er det viktig at du trivst i jobben!

Det er ditt val, men søk hjelp og råd fra nokon som har erfaring. Dei nærmaste du har, er familien din. 

Astronaut ser ned på jorda
Astronaut ser ned på jorda

I fotspora til foreldra

Sjølv om den samiske kulturen har endra seg dei siste tiåra, er det framleis viktig at barn og unge held på dei gamle tradisjonane. Viss ikkje kan den samiske kulturen på sikt forsvinne.

Derfor er mange familiar opptekne av at barna skal oppsedast etter samisk tradisjon. Dei lærer å bruke kniv, passe på reinsdyra og får opplæring i korleis naturen skal forvaltast rett. Det ligg litt i oppsedinga at barna skal følgje i fotspora til foreldra. Det gjer at miljø og arv har stor påverknadsskraft på dei vala barna tek når dei veks opp.

Elles i Noreg har kanskje ikkje foreldre den same påverknadskrafta på yrkesvalet til barna. Fridomen til å bli kva ein vil, er ofte større.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
Barn som jobber med reinsdyr
Barn som jobber med reinsdyr

Kva avgjer kva vi blir? 

Viss ein kjem frå bondegard, blir ein naturleg nok prega av miljøet. Då er det nok lettare å velje det same som mamma og pappa, slik at garden held fram med å vere i slekta.

Nokre bestemmer seg ganske tidleg for kva dei skal bli. Ein av dei var fotballspelaren Erling Braut Haaland. Han hadde ein far som var fotballproff og spelte på landslaget. Derfor var det heilt naturleg for han å ønskje seg ein karriere på grasmatta – sjølv om det skal veldig mykje til for å lukkast.

«Kva skal du bli når du blir stor, då?» er eit spørsmål ein ofte får. Det er ikkje alltid så lett å svare på. Det er mange ting som spelar inn. Vi blir påverka av foreldra våre, familie, venner og reklame. Nokre gongar er det heilt tilfeldig kva yrke folk vel. 

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
En norsk bygd i en fjord
En norsk bygd i en fjord

Vi samanliknar
oss med andre 

Alle ønskjer seg eit trygt og behageleg liv, men val, oppvekstmiljø og tilfeldigheiter kan gjere at livet blir veldig vanskeleg og utfordrande. Andre opplever at livet blir så flott som dei ønsker. Tilværet er trygt, og ein har nok pengar til å skaffe seg det ein drøymer om.

Vi har lett for å samanlikne oss med andre og ønskje oss eit liv fullt av statussymbol. Men for å få råd til eit stort hus, hytte på fjellet, dyr bil og flott båt, må vi finne eit yrke som gjer eit slikt liv mogleg. Det er det ikkje alle som får til. Men kor viktig er dette for deg?

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt

Vi jobbar halve livet 

Vi jobbar så mange år av livet vårt at det er viktig å trivast med det vi gjer. Samtidig treng vi gode kollegaer, trygge arbeidsforhold, rettferdig løn og moglegheiter til å utvikle oss. 

I Noreg har dei aller fleste moglegheiter til å bli akkurat det dei vil. Vi har gode utdanningsmoglegheiter, og det finst utruleg mange val. Korleis veit ein kva ein skal bli midt oppi alt dette? Må du velje berre éin jobb heile livet, eller kan du ombestemme deg undervegs? Kva slags eigenskapar har du for å velje rett yrke? Kven kan du spørje om hjelp til å ta dei rette vala?

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Her finn du informasjon om utdanningar
Gode kolleger jobber sammen på et kontor
Gode kolleger jobber sammen på et kontor

Korleis veit ein
kva ein skal bli? 

Foreldre, venner, lokalmiljøet og reklame kan påverke oss. Men personlegdom, eigenskapar og draumar styrer deg også i ei viss retning. Og desse er det svært viktig at du lyttar til og lærer å kjenne.

Kva slags type er du? Er du ambisiøs, uredd, kreativ, sporty eller praktisk? Likar du å sove lenge om morgonen? Trivst du med å jobbe saman med andre? Har du ein indre glød for å hjelpe andre? 

Kor godt kjenner du deg sjølv, eigentleg?

Her kan du ta utdanningstesten
Bilde av to sko som står forran 3 piler tegnet med kritt
Bilde av to sko som står forran 3 piler tegnet med kritt

Må du jobbe med det same heile tida? 

Mange vel seg eit yrke og blir i det yrket heile karrieren. Det kan vere lærarar, prestar, snikkarar, journalistar eller sjukepleiarar. Men ein lærar kan også velje å jobbe andre stader enn på ein skule. Ein norsklærar kan til dømes jobbe som forfattar eller som journalist, mens ein historielærar kan søkje jobb på museum.

Nokre blir mange ting. Anten samtidig, eller dei byter jobb mange gongar. Etter nokre år i same jobben ønskjer dei seg kanskje nye utfordringar, nye kollegaer eller andre arbeidsplassar. Vala er mange, og dei fleste har moglegheit til å ombestemme seg viss dei ønskjer det.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Kvinne sliper et trebord
Kvinne sliper et trebord

Yrkeslivet har ikkje berre eitt mål 

Ikkje stress med kva du skal bli når du går på ungdomsskulen. Du har tida framfor deg, men det kan vere lurt å velje ein utdanningsveg som gir deg fleire moglegheiter seinare.

Bli eit ansvarleg, kunnskapsrikt, godt, klokt, snilt og rettferdig menneske. Då er det mange som ønskjer å tilsetje deg. 

Yrkeslivet er ei reise med mange ulike retningar. Vel dei vegane og svingane som du kjenner er best for deg. Du treng ikkje å vite alt som skal skje. Snakk med kjentfolk undervegs. Ikkje planlegg alle detaljar den første arbeidsdagen. Det er lov til å ha draumar, men hugs at livet er fullt av tilfeldigheiter.

Mann holder et kompass
Mann holder et kompass

Søk rettleiing og råd 

Når du går på ungdomsskulen, skal du etter kvart velje ein vidaregåande skule. Det er veldig mange som ikkje veit kva dei skal bli når dei går i 8.–10. klasse. Vala er mange, og det er lett å tenkje at ein vil gjere det same som vennene. Men hugs at du må velje noko som passar for deg. Det er du som skal utdanne deg og trivast med det du gjer.

Gjennom faget utdanningsval og samtalar med rådgjevar på skulen, kan du få hjelp til desse vala. Bruk rådgjevar så mykje du kan. Dette er ein person som har kunnskap og erfaring som kan hjelpe deg.

Ver nysgjerrig på dei vaksne rundt deg, og spør dei kva dei gjer på jobben. Finn ut kva slags tider på døgnet dei jobbar, og om dei trivst med det dei gjer. Ta deg gjerne ein sommarjobb for å få jobberfaring. Bli med mamma og pappa på jobb viss det er praktisk mogleg, og ta til deg alle inntrykka. Kanskje du oppdagar noko nytt, spennande og midt i blinken for deg? 

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
Ung jente samtaler med en rådgiver
Ung jente samtaler med en rådgiver

Val av utdanning 

Bibliotek
Bibliotek

Kjelder

Bilet- og videorettar:

    1. Getty Images
    2. Getty Images
    3. Getty Images
    4. Getty Images
    5. Getty Images
    6. Getty Images
    7. Getty Images
    8. Getty Images
    9. Getty Images
    10. Getty Images / NRK Skole