Mitt skip er lasta
med appelsinar

I Noreg elskar vi appelsinar, og vi et fleire tonn av dei i påska. I adventstida et vi klementinar som om det var godteri. Sunt for kroppen, ja – men er det sunt for jorda vår?

Containerskip fullastet med appelsiner
Containerskip fullastet med appelsiner

Høgtidsfrukt

Fort! Fort! 37 000 tonn sitrusfrukt skal fraktast frå Spania til Noreg. Frukta er sunn for kroppen, men transporten forureinar. Kor sunt er det for kloden?

Masse mandariner som ligger i sola
Masse mandariner som ligger i sola

Spansk sitrus

I norske butikkar kan du kjøpe appelsinar og klementinar. Ofte kjem sitrusfruktene frå Spania. Store trailerar har frakta dei hit. Den frukta som skal bli til juice, kjem med skip frå Brasil og Sør-Afrika. Sjølv om sitrusfruktene ikkje er norske, et vi dei ofte til påske og jul.

Appelsintre i sollys ved spansk landsby
Appelsintre i sollys ved spansk landsby

Herleg og sunn

Appelsinen kom til Noreg på 1950-tallet. Den gongen var sortane veldig sure. Det hjelpte å kutte av toppen og putte ein sukkerbit ned i appelsinen. Appelsinane vi får i dag, er mykje søtare.

Ordet «appelsin» har vi lånt frå Tyskland. Der seier dei «apfelsine». Det betyr ‘eple frå Kina’. I Kina er appelsinen symbolet på rikdom og makt.

Appelsinen er stappfull av nyttige vitamin som gjer oss sterkare og held oss friske.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
Mange skiver av appelsin
Mange skiver av appelsin

Populær turmat

Appelsinen er fin turmat. Vi har hatt han i kosten i berre 70 år. Likevel er det «typisk norsk» å ha appelsinen med i sekken. Typisk norsk er også tacofredag med guacamole. Ingen av delane er eigentleg norske.

Frå desember til april er appelsinane ekstra søte. I Noreg et vi derfor flest appelsinar i påska – faktisk heile 5000 tonn til saman.

Mange stader i Norge har fått namn som «Appelsinstaden» eller «Appelsinåsen». Det er fordi mange har stoppa opp her og ete ein appelsin.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt

Frakte, dyrke eller byte ut?

For å komme til Noreg, må appelsinane fraktast. Frå Spania og til Noreg er det 3525 kilometer. Traileren som fraktar appelsinane, brukar 3 til 4 dagar på turen opp til Noreg.

I Noreg skal vi redusere utsleppa av klimagassar med 50–55 prosent. Dette skal skje innan 2030. Transport og frakt står for 30 prosent av utsleppa. Derfor kan det vere vanskeleg å seie at det framleis er greitt å importere appelsinar.

Den internasjonale skipstrafikken står for 3 prosent av klimagassutsleppa i verda. Mykje kan løysast med gassdrivne skip. Men i dag går dei fleste lasteskipa på diesel eller tungolje.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
En lastebil som kjører i en tunnel
En lastebil som kjører i en tunnel

Konsentrat?

Juice som er merka «frå konsentrat», er pressa i utlandet. Før han blir frakta vidare, blir vatnet dampa av. Den konsentrerte juicen tar mindre plass og er lettare å frakte. Appelsinjuice frå konsentrat er derfor meir miljøvennleg enn ferskpressa appelsinjuice. 

Juice frå konsentrat er ikkje like sunn som ferskpressa juice. Det er fordi mange av næringsstoffa er gått tapt. Ferskpressa juice er best for deg, men juice frå konsentrat er sunnast for kloden vår.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
En jente som drikker et glass juice imens hun scroller på pcen
En jente som drikker et glass juice imens hun scroller på pcen

Ein krevjande plante

Eit av FN sine berekraftsmål er å sikre eit berekraftig forbruks- og produksjonsmønster. Vi blir oppfordra til å ete kortreist mat.

Må vi byte ut appelsinen? I så fall med kva? Kan vi kanskje dyrke vår eiga frukt?

Appelsintreet trivst ikkje heilt i Noreg. Klimaet er for ustabilt. Frå du har planta eit appelsintre, kan det ta 8 til 10 år før du kan hauste din eigen appelsin.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
FNs bærekraftsmål nummer 12
FNs bærekraftsmål nummer 12

Sprøyteskrekk

Appelsinplanten er utsett for skadedyr og sjukdommar. Planten må derfor sprøytast. Sprøytemiddel er giftige, og dei kan knekke skadedyra, men dei er også farlege for miljøet.

En mann spyler planter med sprøytemiddel
En mann spyler planter med sprøytemiddel

Nordens appelsin

Heldigvis finst det alternativ til appelsinen. Kålrot er rik på C-vitamin og inneheld også B12 og folat. Dette stoffet reduserer trøyttleik og utmatting. Kostfiberen er også bra for fordøyinga. Derfor har kålrota fått tilnamnet «Nordens appelsin».

Det finst altså eit godt alternativ til appelsinen. Kålrota er minst like sunn. Men kan ho måle seg med appelsinen på smak?

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Bilde av kålrot som høstes inn
Bilde av kålrot som høstes inn

Kjelder:

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt

Bilde- og videorettar:

    1. Getty Images
    2. Getty Images
    3. Getty Images
    4. Getty Images
    5. Nasjonalbiblioteket
    6. Getty Images
    7. Getty Images
    8. Getty Images
    9. Getty Images
    10. Getty Images