Reint mjøl i posen

Mennesket lærte å dyrke korn for over 10 000 år sidan. Korleis hadde kosthaldet vore utan det? Korn og mjøl blir brukt over heile verda, og er heilt avgjerande for at folk skal overleve. Tenk litt på det neste gong du bakar brød eller bollar. Kornet og mjølet du brukar, er noko av det viktigaste naturen har gitt oss.

Accessibility icon Reint mjøl i posen

Reint mjøl i posen

Har du høyrt om å ha reint mjøl i posen? Dette uttrykket handlar ikkje om baking, men om at du er uskuldig.

I Noreg har vi dyrka korn i mange tusen år. Det mjølet vi bakar brød av, blir laga av korntypane kveite, rug, havre og bygg.

Kvart år blir det produsert over 1 million tonn korn i Noreg. På biletet ser du ei gammal mølle der kornet vart knust mellom to runde steinar som gjekk rundt og rundt. Kornet blir framleis knust i meir moderne møller.

Mjøl kjem ikkje berre frå korn

Korn og mjøl blir brukt for det meste til baking av brød og kaker. Havre blir ofte brukt til graut. Mange skular tilbyr elevane havregraut om morgonen.

Vi kan også lage mjøl av poteter, ris, mais og fisk.

Ulike typar mjøl

Mjøl blir delt opp i fire typar: sikta mjøl, sammale mjøl, heilkorn og kli.

Kli er det ytste skalet på kornet. Sammale mjøl er mjøl som blir male av heile kornet. Sikta mjøl er reint kvitt mjøl, utan andre delar frå kornet. Heilkorn forklarer seg sjølv.

Forrige avsnitt

1 / 3

Neste avsnitt
Mølle
Mølle

Kveite

Kveite er det kornet som blir brukt mest i heile verda, etter mais og ris. Derfor er det så viktig at kveite blir fordelt rettferdig, og at kornet ikkje kostar for mykje.

Kveiten er heilt fantastisk å bruke når du bakar brød med gjær. Då hevar deigen seg stor og luftig.

Kyr og andre gardsdyr et òg mykje kveite.

Hvete
Hvete

Havre

Havre blir ofte brukt til grove brød. Kornet gir mykje næring, og det inneheld mykje fiber. Fiber gjer at du held deg mett lenger. Det gjer òg at du unngår forstopping i tarmen.

Det er eit godt tips å ete litt havregraut kvar dag!

Gluten

Gluten gjer slik at gjærbakst hevar seg. Gluten bind òg deigen godt saman, og gjer han lettare å jobbe med.

Mange menneske toler ikkje gluten. Vi kallar dette cøliaki.

Havre, mais og ris inneheld ikkje gluten.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Havre
Havre

Rug

Rug blir stort sett brukt til brød, men også til dyrefôr. For å bake rugbrød treng du surdeig. Det er ei blanding av vatn og mjøl. Når dette får stått ei stund, fungerer det som gjær. Vanleg gjær fungerer nemleg ikkje når du brukar rugmjøl.

Rug er utsett for ein sopp som heiter mjølauke. Då blir korna giftige. Både dyr og menneske kan bli sjuke av å ete slike korn.

Bygg

Rug og kveite kom ikkje til Noreg før på 1800-talet. Fram til då var bygg det viktigaste matkornet. Bygg vart brukt til flatbrød, graut og øl. I dag blir ikkje bygg brukt så mykje i Noreg, men det burde vi. Bygg er meir berekraftig, og kan erstatte ris og pasta. Det er bra for miljøet.

Byggkorn
Byggkorn

Mais

Mais er eit kornslag som kan bli seks meter høgt. Det blir ete mais over heile verda.

Mais inneheld ikkje gluten, og kan derfor ikkje brukast til å bake brød. Men det blir brukt til å lage tortillas og nachos.

Kvifor blir maiskorn til popcorn når det blir varma i olje eller smør?

Ris

Ris har vorte dyrka som kornslag i Asia i meir enn 5000 år. Meir enn 50 prosent av befolkninga i verda et nesten berre ris. Derfor blir ikkje risen brukt til så mykje anna.

Veit du kva puffa ris er?

Risdyrking
Risdyrking

Kjelder:

  • Hovig, Ingrid Espelid, Asheim, Karianne: Brød i Store norske leksikon på snl.no.
    Henta 3. september 2021 frå https://snl.no/brød
  • Holtet, Einar Kr.: Bygg i Store norske leksikon på snl.no.
    Henta 3. september 2021 frå https://snl.no/bygg

Bilde- og videorettar:

    1. Getty Images
    2. Getty Images
    3. Getty Images
    4. Getty Images
    5. Getty Images
    6. Getty Images
    7. Getty Images
    8. Felleskjøpet Agri – YouTube