Den store ideen

Nicolaus Copernicus var ein mann som levde på 1500-talet. Han skjønte at sola er midtpunktet i universet. Han meinte at planetane gjekk i bane rundt sola, og at månen gjekk i bane rundt jorda. Stjernene sto stille på eit ytre himmelskal, i enden av universet.  

Copernicus tok heilt klart feil i enkelte ting. Likevel blei denne modellen ein viktig start for det vi veit om universet i dag.  

Copernicus diagram over universet

Jordsentrisk modell

Før Copernicus la fram ideen sin, trudde alle europeiske astronomar at jorda var midtpunktet for solsystemet. Dei trudde at sola, månen og dei andre planetane gjekk i ring rundt jorda. Alle som våga å seia noko anna, blei skulda for løgn og kunne bli straffa med døden.   

Galileos tegning av Copernicus´diagram over universet
Galileos tegning av Copernicus´diagram over universet

Livet til Copernicus  

Copernicus var ikkje berre ein god astronom. Han var også fysikar, økonom, omsetjar, matematikar, kunstnar og diplomat.  

Copernicus blei fødd i Polen i 1437. Han var oppkalla etter faren Niklas, som var ein rik koparhandlar. Som 18-åring starta Copernicus å studera målarkunst og matematikk ved universitetet i Krakow.  

Etter studia flytta han til Italia. Her blei han veldig interessert i astronomi.  

I 1503 reiste Copernicus tilbake til Polen, for å hjelpa onkelen sin. På den tida var det ikkje så vanleg å kunne lesa og skriva. Copernicus hadde lært seg dette. Difor blei han både sekretær og lege for onkelen.  

Etter at onkelen døydde, flytta Copernicus til Frauenburg nord i Polen. Her jobba han som domherre i kyrkja.  

I 1514 skreiv Copernicus ein kort tekst, kalla Commentariolus. Her fortel han om teorien sin. Teorien går ut på at det er sola som står i midten av solsystemet vårt.  

I 1532 skreiv Copernicus ferdig ei bok som heiter «Om omdreiingane til himmelsirklane». Han torde likevel ikkje å visa boka til nokon fordi han var redd for kva kyrkja ville seia. På den tida hadde Copernicus ein elev som heitte Rheticus. Han overtala Copernicus til å gje ut boka.  

Den første kopien av boka hans blei gjeven ut i 1543. Kort tid etter dette døydde den 70 år gamle Copernicus av slag.   

Forrige avsnitt

1 / 4

Neste avsnitt

Hemmelege skrifter 

I 1514 skreiv altså Copernicus ein kort tekst, kalla Commentariolus. Denne valde han å gje ut anonymt. Anonymt vil seie at det er ein ukjend forfattar som har skrive teksten.  

I denne teksten la Copernicus fram teoriane sine om sola som midtpunktet for universet. Sjølv om han berre viste denne til nokre få vener, begynte folk å snakka rundt han og dei nye teoriane hans. På denne tida var det livsfarleg å tvila på læra og trua til kyrkja. Copernicus heldt likevel fram å utvikla teoriane sine, men torde ikkje å gje dei ut. Han heldt kunnskapen sin hemmeleg i mange år. I 1543 gav han endeleg ut boka «Om omdreiingane til himmelsirklane».   

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Et oppslag fra boka Commentariolus
Et oppslag fra boka Commentariolus

Fakta om Copernicus

God kjemi 

Det kjemiske grunnstoffet copernicium er kalla opp etter Copernicus. Dei som oppdaga stoffet, ville at det skulle kallast opp etter ein vitskapsmann som ikkje fekk nok skryt medan han levde.

Dårleg mynt fordriv god mynt 

I 1526 utvikla Copernicus ein lov som vi no kallar loven til Gresham. Denne loven seier at folk alltid vil bruka dei gamle, stygge pengane sine først og spara på dei finaste. Alle som studerer økonomi i dag lærer loven til Gresham 

Midtpunkt for alt? 

Trass i det folk trur, meinte Copernicus faktisk ikkje at planetane i solsystemet går i bane rundt sjølve sola, men rundt eit punkt som låg like i nærleiken av sola.  

Doktor Copernicus 

Copernicus blei aldri ferdig med legestudiet sitt. Likevel var han lege for onkelen sin, og seinare for arvtakarane til onkelen i mange år.  

Om omdreiingane til himmelsirklane  

I 1543 ga han endeleg ut boka «Om omdreiingane til himmelsirklane». Då han låg på dødsleiet i 1543, blei den aller første trykte kopien av boka plassert i hendene hans.  

Forrige avsnitt

1 / 5

Neste avsnitt
Statue av Copernikus i Warsawa, Polen
Statue av Copernikus i Warsawa, Polen

Kjelder:

  • Universet Junior (2019)
    Orage Forlag AS

Bilet- og videorettar:

    1. Ukjent
    2. Ukjent
    3. Ukjent
    4. Ukjent
    5. Ukjent