I 1814 markerer vi sjølvstendet vårt med ei eiga norsk grunnlov. Men kva med vår felles «Volksgeist»? Eksisterte det ei felles nasjonalånd etter hundrevis av år med undertrykking?

Inspirert av von Herders tankar startar engasjerte nordmenn ei omfattande jakt på ein felles norsk nasjonal identitet. Dette arbeidet blei eit viktig ledd i nasjonsbygginga på 1800-talet. Vi ønskte å markere for Sverige og Danmark at vi var ein sjølvstendig nasjon med eige styre, eigen kultur og eige språk.

Det kjente måleriet «Brureferda i Hardanger» av Tidemand og Gude er eit godt eksempel på nasjonalromantikken sine tankar i Noreg. Bonden fekk ei viktig rolle, her i festleg lag, pent kledd med flotte folkedrakter og med storslått natur i bakgrunnen.

Tidemand og Gude måla norsk folkeliv og norsk folkekarakter, uttrykt gjennom bondesamfunnet. I heile 70 år varte arbeidet med å definere kva som kjenneteikna oss som nasjon. Mykje av det vi i dag tenkjer på som typisk norsk, finn vi att i førestillingane om det norske som voks fram på 1800-tallet.I tillegg til bonden som nasjonal skikkelse blei det viktig å fokusere på naturen, folkediktinga og mangfaldet innafor språket vårt i det nasjonale identitetsarbeidet.

Det var ikkje før i 1860 at det kom faste skulehus, og i 1889 kom folkeskulelova. Denne slo fast at alle norske barn hadde rett til å gå sju år på skulen uavhengig av om dei høyrde til overklassa, middelklassa eller underklassa.

Skulen blei ein viktig faktor i diskusjonen om språk. Dei aller fleste lærarane underviste på eit språk som låg tett opp til dansk. Det var felles praksis at elevane ikkje skulle bruke sin eigen dialekt når dei snakka og skreiv på skulen. I 1887 endrar dette seg ganske radikalt då det kom eit vedtak som sa at «Undervisningen i Almueskolen saavidt mulig meddeles paa Børnenes eget Talesprog». Ein gjekk dermed frå å forby dialektar til at læraren fekk påbod om å undervise på talemålet til elevane.

Dette var eit vedtak som bygde på tanken om at dialektane var «det ekte norske». I 1892 fekk òg kvar kommune sjølv rett til å avgjere om lærebøkene i skulane skulle vere på nynorsk eller bokmål. I 1892 kom også ein rett som la opp til at kvar kommune sjølv kunne avgjere om lærebøkene i skulane skulle vere på nynorsk eller bokmål.

Denne målforma blei kalla samnorsk. I dag veit jo du at det ikkje blei tilfellet, og at jamstillingsvedtaket frå 1885 framleis gjeld. Til glede for somme og frustrasjon for andre. Også i dag blir det jobba iherdig med å verne om språket vårt og ta vare på dialektane våre. Vi ser at dette arbeidet òg gjer seg gjeldande i politikken og i lovverket vårt.