EU – den europeiske unionen

Kvifor vart EU oppretta, og når skjedde det? Det starta som eit fredsprosjekt i Europa, men har møtt mange utfordringar.

Accessibility icon EU – den europeiske unionen

Frå krig til fred

Mellom 1914 og 1945 hadde Europa opplevd to verdskrigar. I 1950 foreslo den franske utanriksministeren, Robert Schuman, at landa skulle samarbeide. No hadde Europa kriga nok. Det var på tide å hjelpe kvarandre i staden.

Ein avtale vart gjort mellom seks land i 1952. Dette var starten på det vi i dag kjenner som EU.

Kullfabrikker
Kullfabrikker

Avtalen i Roma

Fleire land vart samde om ein ny avtale i 1957. Avtalen vart underskriven i Roma. Derfor har han fått namnet  Romatraktaten.

Målet med avtalen var at landa skulle ha stor fridom til å samarbeide. Dei kalla det dei fire fridommane til EU.

Dei fire fridommane til EU er …

  • … fri bevegelse av tenester. Viss ein kommune skal byggje eit nytt rådhus, må dei leggje ut dette på anbod. Då kan alle byggjeselskap frå EU konkurrere om å få byggje det. Dei som har det beste tilbodet, vinn anbodet.
  • … fri bevegelse av kapital. Pengar kan setjast inn i bankar kvar som helst i EU.
  • … fri bevegelse av varer. EU-land kan selje varene sine til andre EU-land utan å betale noko ekstra (toll).
  • … fri bevegelse av menneske. Alle i EU kan flytte til eit anna EU-land for å jobbe og studere.
Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Containerskip
Containerskip

Historia om EU

 

 

 

 

 

 

EU har stor makt

Etter avtalen i Roma har EU fått fleire medlemsland. EU har stor makt og bestemmer mykje. Ikkje minst når det gjeld maten vi et, handel og tryggleik.

Samtidig har EU strenge krav på kven som kan bli medlem. Landa må ha demokrati der folket bestemmer.

Sidan 2020 har EU bestått av 27 medlemsland.

EU
EU

Dei viktigaste institusjonane i EU

Europaparlamentet
I parlamentet sit det 705 politikarar frå heile EU. Dei er valde av folket. Parlamentet har ansvar for å lage lover og fordeler pengar til landa. Parlamentet er i Brussel, Belgia.

📷  Europaparlamentet i Brussel.

Europakommisjonen
Kommisjonen er dei som passar på at lovene blir følgde. Kommisjonen blir leidd av ein president.

Sitjande president frå 2019 er tyske Ursula von der Leyen. Kommisjonen er i Brussel, Belgia.

Ministerrådet
Rådet er sett saman av ministrar frå alle land. Her kan til dømes utanriksministrane møtast for å snakke om tryggleik.

Euroen
I 2002 vart euroen innført i fleire land. Euro er pengar som kan bli brukte i EU. Det gjer det enklare å handle i EU. Du slepp å veksle pengar viss du er på reise i fleire EU-land.

Forrige avsnitt

1 / 4

Neste avsnitt
EU-parlamentet
EU-parlamentet

EU og Noreg

EU er Noregs viktigaste handelspartnar, men Noreg er ikkje medlem i EU. Det har Noreg sagt nei til to gongar. Både i 1972 og 1994 var det folkeavstemming.

Under folkeavstemmingane var det organisasjonen Europabevegelsen som var for EU, og Nei til EU som var imot.

Sjølv om Noreg stemte nei til EU, fekk Noreg likevel ein handelsavtale som vi kallar EØS. Det gjer at vi likevel kan handle med andre land i Europa.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Norge og EU flagg
Norge og EU flagg

Brexit

Storbritannia var medlem av EU i lang tid, men Storbritannia var ikkje fornøgd med politikken i Brussel. I 2016 hadde dei folkeavstemming, og fleirtalet stemde for å forlata EU.

Det tok lang tid før dei vart samde med EU om korleis dei skulle forlata unionen. Først i 2021 vart dei samde.

Brexit ballonger
Brexit ballonger

Storbritannias utgang frå EU har vorte kalla Brexit (frå ‘Britain’ og ‘exit’).

Det har vorte sagt at dei som ønskte å forlata unionen, fokuserte for mykje på innvandringspolitikk i staden for ulempene ved å forlata unionen.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt

Utfordringane til EU

EU har fått mykje skryt for å skape fred i Europa etter andre verdskrigen. Likevel har EU store utfordringar.

I 2008 vart det økonomisk krise i mange land. Det vart stor arbeidsløyse. Mange land måtte låne mykje pengar frå EU for å overleve. Hellas var eit av desse landa.

Denne krisa gjorde at landa begynte å kritisere kvarandre. Dei skulda på kvarandre. Samtidig meinte nokon at EU kunne slette noko av gjelda.

Forrige avsnitt

1 / 2

Neste avsnitt
Myntstabel
Myntstabel

Fred og demokrati
EU fekk Nobels fredspris i 2012 for arbeidet sitt med fred og demokrati i Europa.

EU fekk anerkjenning for freden mellom Frankrike og Tyskland etter andre verdskrigen.
På 1980-talet arbeidde EU for meir demokrati i Hellas, Portugal og Spania. EU vart meir ope for austeuropeiske land etter Berlinmurens fall på 1990-talet.

Aust- og Vest-Europa har færre forskjellar no enn før. Demokratiet er sterkare, og mange konfliktar har avslutta.
Å verna menneskerettane er ei viktig oppgåve for EU.

Berlinmuren
Berlinmuren

EU og covid-19

EU har ikkje hatt det enkelt med finanskrise, Brexit og covid-19. Under pandemien med covid-19 prøvde EU å hjelpe alle medlemslanda med vaksinar. Denne avtalen gjeld òg for Noreg.

Covidvaksine i EU
Covidvaksine i EU

Vegen vidare

EU har godkjent prosjektet “Green Deal” for å komme ut av krisa etter pandemien.

I Noreg er det framleis stor usemje om EU er bra eller ikkje. Det kan bli ny folkeavstemming om å bli medlem.

Green Deal
Green Deal

Kjelder:

  • Claes, Dag Harald; Hveem, Helge; Tranøy, Bent Sofus:
    Global økonomi, krise og politisk styring (2012)
    Oslo. Universitetsforlaget.