Landbruk og fiske er primærnæringar
Kva er eigentleg ei primærnæring? Korleis fungerer landbruket og fiskeindustrien i Noreg, og i andre stader i verda?
Frå sjølvforsyning til handelsjordbruk
Heilt fram til 1700-talet dyrka folk sin eigen mat. Vi kallar dette å vere sjølvforsynte.
På 1800-talet fekk vi maskiner og betre reiskapar. Då produserte ein meir enn ein sjølv trong, og ein kunne selje eller byte mat med andre. Dette blir kalla handelsjordbruk.
Med betre maskiner og reiskapar trong ein færre folk i arbeid.
Grønnsaker
Jordbruket i Noreg
Berre 3 prosent av Noreg eignar seg til dyrking av mat. Likevel produserer vi omtrent halvparten av maten vi treng. Resten kjøper vi frå andre land.
I Noreg har vi blandingsjordbruk. Det betyr at vi produserer både korn, grønsaker og har dyr. Mykje av kornet blir brukt som dyrefôr. I enkelte delar av landet er det mykje hagebruk. Det betyr at ein dyrkar frukt, bær og grønsaker for sal.
Fiske
Langs kysten av Noreg finst det mykje fisk. Her er det mellom anna torsk, hyse, makrell, sild og laks. Vi finn òg krabbar, reker og hummar. Før i tida levde ein ofte av jordbruk og fiske. Det meste vart ete i eigen familie.
Vi skil mellom matfisk og industrifisk. Matfisk er fisk vi et. Industrifisk blir male opp og brukt som dyrefôr. Noreg sel mykje fisk til andre land – spesielt laks og torsk.
Fiskeskøyte
Mange merder i et oppdrettsanlegg for fisk.
Kven eig havet?
Det er ingen som eig havet, men ein har laga nokre grensar for kor dei enkelte landa kan fiske. Vi kallar dette for økonomiske soner. Desse ligg utanfor kysten av dei enkelte landa, og her kan ikkje andre land fiske. I internasjonalt farvatn kan alle fiske.
I dei økonomiske sonene er det ikkje berre fisk som er ein naturressurs. I Noregs økonomiske sone finst òg mykje olje og gass under havbotnen.
Fiskebåt som trekker et stort garn etter seg i ganske urolig sjø med massevis av måker flyvende rundt.
Kjelder:
- primærnæringer i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 15. februar 2022 frå https://snl.no/primærnæringer
- Leraand, Dag; Sæbø, Maren: Afrikas forhistorie i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/Afrikas_forhistorie
- Christensen, Sigmund; Bratberg, Even: jordbruk i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/jordbruk
- Syverud, Gunnar; Bratberg, Even; Almås, Reidar: jordbruk i Norge i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/jordbruk_i_Norge
- landbruk i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/landbruk
- Almås, Reidar: økologisk jordbruk i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/økologisk_jordbruk
- Hoel, Alf Håkon: verdens fiskerier i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/verdens_fiskerier
- Misund, Bård: fiskeoppdrett i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/fiskeoppdrett
- Helgesen, Jan E.; Hallenstvedt, Abraham: havrett i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 16. februar 2022 frå https://snl.no/havrett
Bilde- og videorettar:
-
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-
Getty Images
-